Depresyon nedir?
Depresyon, halk arasında doğrusuyla – yanlışıyla en çok bilinen psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Zaman zaman her insan kendisini çökkün, mutsuz ve umutsuz hissedebilir. Ancak depresyon adıyla tanımlanan klinik rahatsızlık ve keder duygusunu birbirinden ayırmak gerekir. Bu yazımda, depresif hissetmek ve depresyonda olmak arasındaki farktan, depresyonun nedenlerinden ve tedavi sürecinin nasıl ilerlediğinden bahsedeceğim.
Yukarıda da bahsettiğim gibi, her insanın kayıp yas veya üzücü yaşam olayları karşısında zaman zaman yaşayabileceği normal ve uyumlu duygular olan melankoli, keder, umutsuzluk gibi duygularla depresyonun farkını ortaya koymak oldukça önemli. Depresyonda bu duygular çok daha yoğun ve uzun süreli yaşanıp işlevsizliğe neden olur. Depresyonda sıklıkla, önceden keyif alınan aktivitelere ilgi kaybı gözlenir. Sıradan günlük işleri bile yerine getirmek kişiye çok zor gelir. DSM-5 tanı ölçütleri el kitabına göre, aynı iki hafta boyunca:
- Neredeyse her gün günün büyük bölümünde depresif duygu durumu
- Zevk veren etkinliklerin çoğuna ilgi kaybı
- Bu yönde bir çaba (diyet ve spor yapmak gibi) olmamasına rağmen kilo kaybı
- Uykusuzluk veya aşırı uyuma
- Hareketlerde gözle görülür bir ağırlaşma/yavaşlama
- Bitkinlik, güçsüzlük
- Değersizlik ve suçluluk duyguları
- Düşünme, odaklanma ve karar vermede güçlük çekme
- Ölüm ve intihar düşünceleri
Belirtilerinin en az beşi ya da daha çoğunun görülmesi gerekir. Depresif duygu durum ve ilgi kaybı belirleyici tanı ölçütleridir. Bu ölçütlere bakarak, depresyonda olduğunuzu düşünüyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı uzmanından yardım almalısınız.
Depresyon, yakın ilişkilerde yaşanan çatışmalar, iş kaybı, işten memnuniyetsizlik, çocuk doğumu, yalnızlık, sevilen birinin kaybı ve yakın ilişkilerin bitmesi, yaşın ilerlemesi gibi nedenlerden kaynaklanan bir rahatsızlıktır. Depresyona girmek ya da girmemek çoğu zaman bizim elimizde değildir. Nasıl ki bedenimizin kaldırabileceğinden fazla bir ağırlığı kaldırmaya çalıştığımızda o ağırlığın altında ezilirsek, ruhumuzun kaldırabileceği olumsuzluk yükünden daha fazlasını da kaldırmak zorunda kaldığımızda ruhumuz bu yükün altında ezilebilir. Bu zorluğu yaşamak son derece insani bir durumdur. Depresyonda olmak sizin seçiminiz ve suçunuz değildir.
Depresyon denilince akla ilk gelenlerden biri de antidepresan kullanımıdır ve maalesef günümüzde bilinçsiz antidepresan kullanımı oldukça yaygındır. Tekrar etmek gerekirse, her keder duygusu depresyon değildir. Peki depresyon tedavisinde ilaç kullanmak zorunlu mudur? APA Depresyon Tedavi Kılavuzuna göre, depresyon tedavisinde özgül olarak etkinliği gösterilmiş olan psikoterapilerin hafif ve orta şiddetli depresyonda tek başına veya ilaç tedavisiyle birlikte kullanılabileceğine işaret edilmektedir. Bu yüzden antidepresan ilaçlar yalnızca bir psikiyatri uzmanının tavsiyesiyle kullanılmalıdır. Ayrıca yapılan karşılaştırmalı araştırmalar, terapi desteği olmaksızın ilaç kullanımı sonucunda depresyonun ilacı bıraktıktan sonraki süreçte tekrarlayabildiğini göstermektedir. Depresyondan kurtulmak ve tekrarlamasını önlemek için ihtiyacınız olan zihinsel ve davranışsal değişimi ancak psikoterapi sağlar.
Psikoterapi sürecinde, öncelikli olarak küçük başlangıçlarla davranışsal aktivasyonunuzu artıracak ev ödevleri veririz. Depresyondaysanız harekete geçmek için bunu istemeyi beklerseniz hareketsiz kalmaya devam edersiniz. İsteksizlik bir şey yapmamanıza, bir şey yapmamanız umutsuzluğa ve umutsuzluk da isteksizliğe dönüşür. Bu döngüyü kırmak önemlidir. Önce harekete geçin, sonra isteyip istemediğinize bakın.
Terapinin sonraki sürecine bilişsel müdahaleler eklenir. Depresyonun bilişsel modelini özetlemek gerekirse, tetikleyici bir olay karşısında ortaya çıkan otomatik düşünceleriniz ve olumsuz inançlarınız duygu durumunuzu etkiler. Depresif bireyler, kendilerini, çevrelerini ve dünyayı olduğundan çok daha olumsuz genellemelerle yorumlar. Terapi, bu düşünce ve inançlarınızı tanımanızı ve daha gerçekçi, olumlu ve uyumlu inançlarla değiştirmenize yardımcı olur. Böylece depresyondan kurtulabilir ve rahatsızlığınızın tekrarlanmasını önleyebilirsiniz.
Özetle, depresyon olumsuz yaşam olayları karşısında ortaya çıkabilen, gerekli durumlarda ilaç tedavisi ve psikoterapi yardımıyla iyileşmenin mümkün olduğu bir rahatsızlıktır. Yaşadığınız deneyimin depresyon olup olmadığına karar vermek ve doğru tedaviye erişebilmek için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanından yardım almayı gerektirir.
Uzm. Psk. Dan. Cem DEVEZER
Laika Psikolojik Danışmanlık olarak depresyon konusunda yanınızda oluyoruz. Şikayetleriniz ve seanslarımız hakkında detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
KAYNAKLAR
Türkçapar, H. (2018) Klinik Uygulamada Bilişsel-Davranışçı Terapi Depresyon İstanbul: Epsilon Yayınevi.
Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), çev. Ertuğrul Köroğlu, Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 2014.