Uzm. Psikolojik Danışman Cem Devezer
Bir yetişkinin yaşam yolculuğu, farklı gelişimsel dönemlerde o döneme özgü gelişim krizlerini sağlıklı bir şekilde atlatma çabasıyla geçer. Kariyer gelişim süreci de, uğraşılması ve aşılması gereken gelişim krizlerinden biridir. Bir başka deyişle, kariyer gelişimimiz, yaygın kanının aksine, üniversite seçimi yaparken değil, benlik gelişimimizin en başlarında, çocuklukta başlar.
Hayat çizgimizde kariyer yönelimlerimizin filizlendiği ilk görünümler, çocukluk oyunlarımızda kendin göstermeye başlar. Okul öncesi çağda oyunlar aracılığıyla çalışan rolünün yetişkin olmanın önemli bir parçası olduğunun farkındalığı kazanılır. Bir başka deyişle, yetişkinlerin büyüklüğünün ve güçlerinin çalışan rollerinden geldiği bu dönemin sonlarında bilinir hale gelir.
Bu farkındalığın kazanımının hemen ardından, ilkokul çağında toplumsal cinsiyet rolleriyle birleşik bir şekilde meslekler konusunda bir ayrım ve kümelemeye gideriz. Toplumsal genellemelerin de etkisinde kalarak, meslekleri cinsiyet rollerine göre ayırarak alternatifler arasında ilk kritik daraltmayı gerçekleştirmiş oluruz.
Ortaokul ya da ilk ergenlik döneminde soyut düşünce gelişmeye başlar. Buna bağlı olarak, sosyal değerler ve statü gibi soyut kavramlar öğrenilmiştir. Dolayısıyla meslekleri, bu yaşlarımızda oluşturmaya başladığımız kişisel değerler, içinde bulunduğumuz alt kültürün sosyal değerleri, ailemizin algıladığımız statüsü gibi filtrelerden de geçirerek bir önceki dönemden kalan mesleki alternatifleri daha da daraltırız.
Lise ve sonrasında, yani ergenliğin orta ve ileri dönemlerinde soyut düşünme kapasitemiz, bir yetişkininkine ulaşmaya başlar. Kişisel değerlerimiz, ilgilerimiz, becerilerimize yönelik farkındalığımız önceki dönemlere göre daha da gelişmiş ve spesifik hale gelmiştir. Bu dönemde bu unsurları da daraltma sürecine dahil ederek alternatiflerimizi iyiden iyiye azaltıp bu dönemin sonunda üniversite ve bölüm tercihi yaparak en kritik seçimi gerçekleştiririz.
Kariyer gelişimi paradigmalarının bugün geldiği durumda, daraltma süreci genç yetişkinliğin sonlarına kadar devam eder. Gerek lisans üstü eğitimimizde, gerekse de mesleğimizin gerektirdiği farklı uzmanlık alanlarında alacağımız eğitimleri veya mesleki yönelimlerimizi, çalışma alanımızı seçerken de ilgi, beceri, alanın maddi olanakları gibi filtreleri de sürece katarak daraltma süreçlerine gider, uzmanlaşmamızı tamamlamaya çalışırız.
Ülkemizde, kariyer gelişiminin sadece lise yıllarında dikkati hak ettiği yaygın kanısı, önceki gelişim dönemlerinde gerek aileler gerek eğitimciler tarafından çocukların kariyer gelişimlerinin desteklenmesini engellemektedir ve ilerleyen yaşlarda kariyer seçiminde önemli kararsızlıklara neden olmaktadır. Bu yazımızın, kariyer gelişimi konusunda gençlere, yetişkinlere ve ailelere farkındalık kazandırmasını umuyoruz.